W ramach reorganizacji Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii w 2006 roku powstał Zakład Higieny i Fizjologii. Zakład został utworzony z połączenia Zakładu Badania Żywności i Fizjologii Żywienia, Zakładu Higieny i Ekologii oraz Zakładu Fizjologii Stosowanej.
Historia Zakładu obejmuje historię trzech istniejących wcześniej przez ponad 30 lat niezależnych jednostek.
Zakład Badania Żywności i Fizjologii Żywienia został utworzony w 1970 r. na bazie Pracowni Badania Żywności i Żywienia, w wyniku reorganizacji Zakładu Higieny. Kierownikiem Zakładu został płk dr Jerzy Rdzanek. Przedmiotem badań prowadzonych w zakresie żywności i żywienia wojsk były zagadnienia związane z ochroną artykułów żywnościowych przed skażeniami radioaktywnymi. Podjęto także szeroko zakrojone badania poziomu wyżywienia i stanu odżywienia żołnierzy i kadry Wojska Polskiego. Badania dobowego wydatku energetycznego żołnierzy pełniących służbę w różnych rodzajach jednostek wojskowych, z uwzględnieniem specyfiki pełnionej służby i charakteru jednostki, pozwoliły określić obciążenie żołnierzy wykonywaną pracą i były podstawą do opracowania „Tabel wydatków energetycznych żołnierzy różnych rodzajów wojsk i służb”. Badania te, prowadzone od wielu lat wraz z badaniami wyżywienia żołnierzy, miały na celu określenie bilansu energetycznego jako najważniejszego wskaźnika prawidłowości żywienia młodych mężczyzn oraz poprawności obowiązujących norm żywieniowych.
W latach 1986-1991, po przejściu płk. dr J. Rdzanka na emeryturę, obowiązki kierownika Zakładu pełnił ppłk dr Jerzy Bertrandt. W latach 1991-2001 Zakładem kierował płk dr hab. Antoni Szymański. Od 2001 do 2006 r. Zakładem kierował ppłk dr (od 2005 r. płk dr hab. n. farm.) Jerzy Bertrandt.
Problematyka badawcza Zakładu obejmowała:
Zakład Higieny i Ekologii został powołany w 1960 r. i wywodzi się bezpośrednio z Pracowni Sanitarno-Higienicznej 34. WCLSH, której kolejnymi kierownikami byli: ppłk prof. dr hab. Maksym Nikonorow, mjr doc. dr n. farm. Lech Piekarski oraz płk prof. dr hab. Stefan Klonowicz. Pierwszym kierownikiem Zakładu Higieny – po powołaniu Instytutu – został płk doc. dr hab. Stefan Klonowicz. Zakład zajmował się badaniami higieny wody, higieny wojskowej i fizjologii wysiłku. Po przeniesieniu w 1970 r. płk. prof. dr hab. S. Klonowicza do rezerwy, na stanowisko kierownika zakładu powołano płk. dr hab. Zbigniewa Jethona a zakres działalności rozszerzono o dział ergonomii i psychologii pracy. W krótkim czasie z Zakładu Higieny wyodrębniono nowe struktury: Zakład Fizjologii, pod kierownictwem płk. prof. dr hab. Z. Jethona, Zakład Higieny Wojskowej, pod kierownictwem płk. prof. dr hab. Stanisława Zdzienickiego oraz Zakład Badania Żywności, pod kierownictwem płk. dr n. farm. Jerzego Rdzanka. Wyodrębniono także Zespół Badań Specjalnych pod kierownictwem płk. dr. n. med. Andrzeja Rogozińskiego, który przejął również zadania rozwiązanego Zakładu Higieny Specjalnej Ośrodka krakowskiego Instytutu (po odejściu do rezerwy płk. dr n. farm. Janusza Zaionca) oraz Samodzielną Pracownię Analizy Fizykochemicznej pod kierunkiem ppłk. dr n. farm. Stanisława Homrowskiego. Zespół Badań Specjalnych zajmował się głównie indywidualnymi (maska przeciwgazowa) i zbiorowymi (schron) ochronami wojsk przed bronią masowego rażenia. Prowadzono badania związane z fizjologią pracy w masce przeciwgazowej oraz różnymi problemami związanymi z długotrwałą pracą i eksploatacją schronów – stanowisk kierowania. W Samodzielnej Pracowni Analizy Fizykochemicznej prowadzono badania związane z analizą toksykologiczną tworzyw sztucznych kontaktujących się z produktami spożywczymi oraz stosowanymi w farmacji i medycynie. W uznaniu osiągnięć w tej dziedzinie Ministerstwo Zdrowia wytypowało WIHE jako zespół referencyjny do opiniowania materiałów z tworzyw sztucznych dla medycyny i farmacji. W Pracowni prowadzono szkolenia podyplomowe z zakresu bromatologii, we współpracy ze Studium Farmaceutycznym Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego. W 1986 r., po śmierci płk. prof. dr hab. S. Zdzienickiego, Zakład Higieny Wojskowej został połączony z Zespołem Badań Specjalnych a kierownictwo nad całością objął płk dr hab. Andrzej Rogoziński. W 1989 r., po przejściu płk. dr hab. A. Rogozińskiego do rezerwy, kierownikiem Zakładu został płk dr hab. Jerzy Bzdęga. Po przejściu płk. dr n. farm. S. Homrowskiego na emeryturę w 1990 r., Samodzielną Pracownię Analizy Fizykochemicznej połączono z Zakładem, który przemianowano na Zakład Higieny i Ekologii. W latach 1986-1993, w ramach Zespołu Nadzoru Sanitarnego, Zakład Higieny i Ekologii sprawował nadzór sanitarno-higieniczny nad stanowiskami pracy w ok. 100 jednostkach wojskowych Garnizonu Stołecznego i okolicy.
Obecnie, Pracownia Higieny prowadzi badania w zakresie:
Zakład Fizjologii Stosowanej. Badania związane z fizjologią pracy zapoczątkowane zostały w WIHE przez płk. dr. hab. Stefana Klonowicza, który pozostawił bogaty dorobek naukowy w tym zakresie. Na szczególną uwagę zasługują badania czynników środowiska roboczego w czołgu i ich oddziaływanie na organizm żołnierzy. W 1970 r. z części Zakładu Higieny utworzony został Zakład Fizjologii Pracy. W latach 1970-1979 Zakładem kierował płk prof. dr hab. Zbigniew Jethon. Z tego okresu pochodzą liczne prace dotyczące wydolności fizycznej i poziomu wybranych funkcji psychicznych żołnierzy w okresie ich adaptacji do warunków służby wojskowej. W latach 1979-1980 funkcję kierownika Zakładu pełnił płk dr hab. Antoni Szymański. Od 1980 r. zakładem kieruje płk prof. dr hab. Jerzy Faff.
Działalność naukowa Zakładu skupia się na następujących zagadnieniach:
Do osiągnięć Zakładu w zakresie działalności naukowej związanej z medycyną wojskową należy między innymi przebadanie wpływu maski przeciwgazowej oraz wpływu odzieży ochronnej na zmiany czynności układu krążenia, termoregulacji, wydzielania niektórych hormonów, wydolności psychofizycznej i zdolności do pracy. Określono bezpieczny i maksymalnie dopuszczalny czas pracy w izolacyjnej odzieży ochronnej w zależności od temperatury otoczenia i intensywności pracy. Określono dynamikę narastania adaptacji do pracy w masce przeciwgazowej podczas szkolenia wojskowego.
W wyniku przeprowadzonych badań określono zasady higieny pracy oraz zasady doboru do pracy w odzieży izolacyjnej. W dalszych badaniach oceniono wpływ odzieży ochronnej filtracyjnej na tolerancję wysiłku fizycznego. Przebadano również zmiany czynności organizmu podczas pracy w odzieży przeciwpożarowej. Na tej podstawie określono zasady doboru do tego typu prac. Z dużym zainteresowaniem środowiska naukowego spotkały się badania wpływu służby wojskowej w szkole oficerskiej, wojskach powietrzno-desantowych, w kawalerii powietrznej i w wojskach zmechanizowanych na rozwój cech somatycznych, motorycznych, wydolności tlenowej, beztlenowej i zdolności do powtarzanych wysiłków maksymalnych u żołnierzy. W badaniach tych wykazano między innymi zależność pomiędzy poziomem badanych cech somatycznych i wydolnościowych w momencie wcielenia a dynamiką ich zmian w okresie szkolenia wojskowego. Przebadano również zmiany cech somatycznych i wydolnościowych podczas służby w misjach międzynarodowych. W badaniach tych wykazano między innymi narastanie odwodnienia dowolnego u żołnierzy podczas pełnienia służby wojskowej na pustyni. W badaniach kierowców ciężkich pojazdów mechanicznych określono dynamikę obniżenia sprawności funkcjonowania psychiki podczas długotrwałej pracy. Stwierdzono, że obniżenie to związane jest przede wszystkim z długotrwałym obciążeniem monotonią otoczenia i czynności, a w mniejszym stopniu z wpływami wibracji. Wykazano związek między stopniem obciążenia kierowców dodatkową pracą fizyczną, a zmianami w poziomie ich sprawności percepcyjnej i psychomotorycznej. Zapoczątkowano w Polsce badania niekorzystnych zjawisk peroksydacji lipidów podczas intensywnych wysiłków fizycznych oraz możliwości zapobiegania tym procesom poprzez odpowiedni trening oraz profilaktyczne podanie niektórych preparatów, jak np. wyciągu z aronii, koenzymu Q10, wyciągu z czosnku i innych. Podjęto również badania nad możliwością zapobiegania uszkodzeniom tkanek wywołanych aktywnymi cząsteczkami tlenu poprzez inhibicję syntazy tlenku azotu. Wykazano, że tlenek azotu obok własności antyoksydacyjnych może również wykazywać działanie prooksydacyjne.